KASA MEVCUDUNUN DEĞERLENMESİ
Paraların üzerinde yazılı olan değer olmaktadır.
Enventer işlemleri
İşletmenin kasa hesabının bakiyesi ile kasa envanteri neticesinin aynı olması gerekir. Kasa hesap bakiyesi ile envanter arasındaki bir fark varsa, bu farkın, değerlemeden doğmaması durumunda araştırılması gerekir.
Kasa sayım farklarının 197.Sayım ve Tesellüm Noksanları veya 397. Sayım ve Tesellüm Fazlaları ana hesabının alt hesabı olarak kasa sayım noksanlıklarının "Kasa Sayım Noksanlığı", kasa sayim fazlalıklarının "Kasa Sayım Fazlalığı" gibi iki ayrı hesapta gösterilmesi fazlalık ve noksanlıkların birbirine mahsup edilememesi ve kontrol imkanıının ortadan kaldırılmaması için faydalıdır.
YABANCI PARALAR
Dövizler olarak adlandırılan yabancı ülke paraları borsa rayicine göre değerlenir
Envanter İşlemleri
Yabancı paraların envanteri aynen kasa hesabının envanteri gibi yapılır.Yabancı paralar muhasebe kayıtlarına alış değerleri ile girdiğinden, hem bu paraların Türk lirasına çevrilmesi, diğer bir ifade ile, satılması sırasında; hem de dönem sonunda elde kalan yabancı paraların borsa rayicine göre değerlenmesi sırasında bir gelir veya zarar söz konusu olmaktadır.
Dönem içinde yabancı paraların alınması ve satılması dolayısıyla doğan kâr veya zarar genel muhasebe prensipleri çerçevesinde "Kambiyo Karları" veya "Kambiyo Zararları" olarak muhasebeleştirilir. Dönem sonunda bu hesaplar Dönem Kar ve Zararı hesabına devredilir.Eğer, dönem sonundaki yabancı paraların borsa rayici alış değerlerinden fazla ise, bir kur geliri; Borsa rayiçleri alış değerlerinden düşük ise bir kur zararı ortaya çıkmaktadır.
Yevmiye maddesi
|
100 KASA
|
500
|
|
|
646 KAMBİYO KARLARI
|
|
500
|
|
656 KAMBİYO ZARARLARI
|
300
|
|
|
100 KASA
|
|
300
|
şeklinde olur.
Yabancı paralar alış değerleri ile muhasebeleştirildiğinde ertesi dönem başında değerleme farklarının kapatılarak gelir veya gider hesaplarına devredilmesi gerekir. Değerleme farklarının, doğrudan doğruya yabancı paralar değer artışı veya değer kaybı hesaplarına kaydedilmesi yabancı paralar hesabının alış değerli bakiyesinl bozmamakta, böylece ertesi sene başında sadece yabancı paralar değer artışı veya değer kaybı hesapları kapatılmaktadır.
Ertesi dönem başında yazılacak yevmiye maddeleride şu şekilde olmalıdır.
|
681 ÖNCEKİ DÖN.GİD.VE ZAR.
|
500
|
|
|
100 KASA
|
|
500
|
Veya
|
100 KASA
|
300
|
|
|
671 ÖNCEKİ DÖN.GEL.KAR.
|
|
300
|
şeklinde olacaktır.
Yukarıdaki açıklamadan anlaşılacağı üzere yabancı paralar değer artışı ve değer kaybı hesapları Kasa hesabının alt hesabı olan Yabancı Paralar hesabının yardımcı hesapları olarak aktif ve pasif bilanço hesapları olup, dönem sonunda açılmakta ve ertesi dönem başında kapatılmaktadır.
MADDİ DURAN VARLIKLARIN DEĞERLEMESİ
Maddi duran yarlıklar arsa ve araziler, binalar, makina ve tesisatlar, arazi üstü düzenler, tesisler, demirbaşlar, taşıt araçları gibi fiziki değerlerdir Maddi duran varlıklar satın alındıkları maliyet bedelleri ile, işletme tarafından imal ettirildiklerinde imal bedelleri üzerinden aktifleştirilmektedir
Maddi duran varlıkların değerlemesinde iki husus önem kazanmaktadır. Bu hususlardan biri duran varlığın iktisadi değerinin tesbit edilmesi; diğeri ise, duran varlığın aşınma, yıpranma ve değer kaybını ifade eden amortisman payının hesaplanmasıdır.
Maliyete dahil edilecek giderler
Gayrimenkullerin iktisabından sonra onlarla ilgili olarak yapılan harcamaların hangilerinin maliyet bedeline dahil edilebilir.Normal bakım, tamir ve temizleme giderleri dışında gayrimenkulü genişletmek veya iktisadi kıymetini devamlı olarak artırmak amacıyla yapılan giderler maliyet bedeline ilave edilir.Bu durumda sabit varlıkla ilgili bir harcamanın maliyet bedeline dahil edilebilmesi için;
- Yapılan harcamanın normal bakım, tamir ve temizleme giderleri, diğer bir ifade ile, sabit varlığın normal fonksiyonu devam ettirebilmesi için gerekli normal harcamaların dışında olması,
- Yapılan harcamanın sabit varlığı genişletmek veya iktisadi kıymetini devamlı olarak artırmak amacı ile yapılmış olması gerekir
Maddi Duran Varlıklarda Amortisman
İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin alet, edavat, mefruşat, demirbaş ve sinema filimlerinin değerleme esaslarına göre tesbit edilen değerlerinin, bunların kullanılabildikleri süre içinde yok edilme (itfa) payları amortisman denir.
Bir sabit varlığın amortismana tabi olabilmesi için sabit varlığın işletmenin aktifine girmiş olması, işletmede bir yıldan fazla kullanılması ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye tabi olması gerekmektedir.Eğer, bir iktisadi kıymetin işletmede bir yıldan fazla süre kullanılacağı tahmin ediliyorsa o iktisadi kıymet bir sabit varlık niteliğindedir.Bu sebeple, bir yıldan daha az sürede işletmede kullanılacak olan iktisadi kıymetler, değeri ne olursa olsun, aktifleştirilmeden gidere yazılabilir.
Boş arazi ve arsalar gibi aşınma, yıpranma ve değer kaybına maruz kalmayan sabit varlıklar da amortismana tabi değildir.
1- Normal amortisman
Normal amortisman, amortismana tabi duran varlıkların hizmet ömürleri içinde her yıl eşit taksitlerle itfa edilmesidir.Binek arabaları aktife girdiği tarihte, dönemin bitimine kaç ay kalmış ise bu hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak üzere kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir.
2- Azalan bakiyeler usulüyle amortisman
Azalan bakiyeler usulünün uygulanmasında;
- Her yıl, üzerinden amortisman hesaplanacak değer, evvelce ayrılmış olan amortismanlar toplamının düşülmesiyle tesbit olunur.
- Uygulanacak olan amortisman nisbeti % 40'ı geçmemek üzere normal amortisman oranının iki katıdır.
- Amortisman süresi normal amortisman oranına göre hesaplanır.
- Bu sürenin son yılına devreden bakiye, son yıl tamamen itfa edilir.
İşletme hesabı esasına tabi olan mükellefler bu yönteme göre amortisman ayıramazlar.
3- Madenlerde amortisman
İşletme sebebiyle içindeki cevherin azalmasından dolayı maddi değerini kaybeden madenlerin ve taş ocaklarının imtiyaz veya maliyet bedelleri, ilgililerin müracaatları üzerine bunların büyüklük ve özellikleri gözönünde bulundurularak ve her maden veya taş ocağı için ayrı ayrı olmak üzere Maliye ve Sanayi ve Ticaret Bakanlıklarınca belli edilecek nisbetler üzerinden itfa olunur.Madenlerde maliyet bedeli, maden imtiyazının, imtiyaz sahibi tarafından devri karşılığında ödenen bedel olmaktadır. İmtiyaz bedeli ise, imtiyazın alınabilmesi için yapılması gereken arama ve sondajlarla ilgili teknik haritaların tanzimi, personel ücretleri, sondaj masrafları gibi harcamalarda imtiyaz harcı, damga vergisi ve harçlarını kapsar
4- Fevkalâde amortisman
Sabit varlıklar normal olmayan sebeplerle normalin üzerinde değer kaybedebilirler Bu gibi durumlarda Fevkalâde ekonomik ve Teknik amortisman nisbetleri uygulanır.
Fevkalâde amortisman sebepleri üçe ayrılmıştır:
- Yangın, deprem, su basması gibi afetler yüzünden sabit varlığın değerini tamamen veya kısmen kaybetmesi,
- Zorunlu çalışmaya tabi tutularak normalden fazla aşınmaya ve yıpranmaya maruz kalması,
- Yeni icatlar sebebiyle teknik verim ve kıymeti düşerek tamamen veya kısmen kullanılmaz hale gelmesi.
Fevkalâde amortisman nisbetleri normal amortisman nisbetleri gözönüne alınarak tesbit edildiğinden fevkalâde amortismanın uygulandığı dönem ayrıca normal amortisman oranı da uygulanmaz. Ancak, fevkalâde amortisman uygulamasından sonra sabit varlığın değeri tamamen itfa olunamamış ise kalan bakiyenin normal amortisman oranı ile itfasına devam olunur.
Amortismanın başlangıç yılı
Amortisman, sabit varlığın aktife girdiği yıldan itibaren başlar
Amortisman Süresi
Sabit varlıkların amortisman süresi 1 rakamının mükellefçe uyguIanan amortisman oranına bölünmesi ile bulunur. Azalan bakiyeler usulü ile amortisman ayırmada amortisman süresi normal amortisman oranına göre bulunur.
Amortisman Yöntemlerinin seçimi
Mükelleflerin, normal veya azalan bakiyeler usulü ile amortisman ayırmakta serbest olduklarını, ancak, normal amortisman yöntemini uygulamaya başlayanların bu usulden dönemeyeceklerini ifade etmiştir.Azalan bakiyeler usulü ile amortisman uygulamaya başlayanlar ise, bu yönteme göre amortisman ayırmaya başladıktan sonra normal amortisman usulüne geçebilirler: Bu takdirde, henüz yok edilmemiş olan değer kısmı bakiye amortisman süresine bölünerek eşit taksitlerle yok edilir.Bu şekilde amortisman usulü değiştirenler, bunu beyannamelerinde veya bilançolarının ekinde belirtmek zorundadırlar
Amortisman ile ilgili muhasebe kayıtları tek düzen muhasebe sisteminde endirekt amortisman yöntemine göre yapılır.Endirekt amortisman yönteminde yıllık amortisman payları duran varlığın değerinden direkt olarak düşülmeyip ayrı bir pasif hesapta toplanır. Bu hesap 257. BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR hesabıdır.
6.000 TL. alış değerli makinelerin % 20 yıllık amortismana tabi tutulduğunu varsayarsak, muhasebe kaydı:
|
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
|
1.200
|
|
|
257 B.AMORTİSMANLAR
|
|
1.200
|
şeklinde olacaktır.
Bu yöntemde, yıllık amortisman payı sabit varlığın maliyet değerinden doğrudan doğruya düşülmemiş, ayrı bir pasif hesapta toplanmıştır. Beşinci yıl sonunda Birikmiş Amortismanlar 6.000 TL. olacaktır. Böylece makinelerin net defter değeri sıfır olacak, ancak bilançoda duran varlığın hem alış değeri hem de birikmiş amortisman payları görülecektir. Birikmiş Amortismanlar hesabı pasif hesap olmakla beraber bilançonun aktifinde ilgili duran varlık hesabının altında eksi işaretli olarak yer alır.
Örnek olarak, üçüncü yıl sonunda Makineler ve Birikmiş amortismanlar bilançoda;
Aktif BİLANÇO Pasif
Makineler 6.000
- B. Amortisman 3.600 2.400
şeklinde yer alacaktır.
Duran varlıkların Envanter İşlemleri
Envanter listelerinde duran varlıkların aktife giriş tarihleri, maliyet bedelleri veya mukayyet değerleri, yıllar itibariyle ayrılmış amortisman payları, net defter değerleri ve sabit varlıkların mevcut durumları ile ilgili bilgiler yer alır.Tamamen itta edilmediği halde herhangi bir nedenle kullanımdan çekilen duran varlıkların amortismanına devam edilirTamamen itfa edildiği halde kullanımdan çekilmeyen duran varlıkların muhasebe kayıtlarında bir değişiklik yapılmaz.
Binaların amortisman paylarının muhasebeleştirilmesinde:
|
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
|
800
|
|
|
257 B.AMORTİSMANLAR
|
|
800
|
Sanayi işletmelerinde üretimle ilgili sabit varlıkların amortisman masrafları 730. Genel Üretim Giderleri hesabına, üretimle ilgili olmayan amortisman masrafları ise 770. Genel Yönetim Giderleri hesabına kaydedilir.
Maddi olmayan duran varlıklardan özel tükenmeye tabi olan maden ve ormanların işletme hakkı ve imtiyaz bedelleri, maden ve ormanların tükenen aktifler olmaları sebebiyle "tükenme payı" ile itfa edilirler.Maliyet bedeli esasında tükenmeye tabi bir aktifin işletilmesi, elde edilmesi ve geliştirilmesi için yapılan harcamalar, maliyeti kabul edilir. Bu sebeple, yapılan toplam maliyet harcamalarının kaynaktan elde edilmesi beklenen miktara bölünmesi tükenen aktifin birim maliyetini verir. Tükenme payı, her hesap dönemi için dönem içinde çıkarılan maden cevheri, petrol veya kereste birimlerinin tükenen aktifin tahmini birim maliyeti ile çarpılması suretiyle ayrı ayrı hesaplanır.
|
770 GENEL YÖNETİM GİD.
|
900
|
|
|
278 B.AMORTİSMANLAR
|
|
900
|
