HESAP KAVRAMI
İşletmenin aynı özellikteki işlemlerini aynı başlık altında toplayan çizelgelere hesap denmektedir. Hesaplar, işletmenin yapmış olduğu faaliyetleri özelliklerine göre gruplamış olmaktadırlar. Hesap olarak tanımlanan çizelge, muhasebe defterlerinden defteri kebirin açılmış bir sayfasıdır.
Hesaplar temel mali tablolara göre önce iki ana gruba ayrılır:
a. Bilanço hesapları,
b. Sonuç (gelir tablosu) hesapları.
Bilanço hesapları, bilançonun sol ve sağ tarafına göre aktif ve pasif hesaplar olarak; sonuç hesapları da kâr ve zarar cetvelinin sol ve sağ tarafına göre gider hesapları ve gelir hesapları olarak ikişer gruba ayrılırlar.
Aktif hesaplar mevcutlar ve alacaklarla ilgili hesaplar olarak, pasif hesaplar da borçlarla ilgili hesaplar ve özkaynaklarla ilgili hesaplar olarak ikişer gruba ayrılır.
HESABIN ŞEKLİ:
Bir hesabın sol yanına borçlu sağ yanına alacaklı taraf denir. Hesabın her iki yanında işlemin yapıldığı tarihin, işlemin niteliğinin ve para olarak ifadesinin kaydına ayrılmış sütunlar bulunur. Her hesabın hangi bilanço kalemine yada sonuç işlemine ayrılmış olduğunu gösteren bir adı bulunur. Örneğin, nakit hareketleri kasa hesabında, senetli alacaklar alacak senetleri hesabında izlenir.
Hesabın adı çizelgenin üzerine yazılır.
...............................................Hesabı
|
Tarih
|
Açıklama
|
Tutar
|
Tarih
|
Açıklama
|
Tutar
|
|
|
|
|
|
|
|
Yukarıdaki hesap şekline açık şekil denir.
Tarih ve açıklama sütunları hem borç hem alacak işlemi için kullanılan, borç ve alacak tutarlarını yazmak için iki ayrı sütunu bulunan hesap tipine de kapalı şekil denir. Tarih ve açıklama sütunları hem borç hem de alacak için kullanıldığından bu şekle ortak kolonlu şekil de denmektedir.
...............................................Hesabı
|
Tarih
|
Açıklama
|
Tutar
|
Kalan
|
|
Borç
|
Alacak
|
|
|
|
|
|
|
Şekil 5.2.2: Kapalı Şekil Hesap Tablosu
Muhasebe kitaplarında, muhasebe öğretimi sırasında yada uygulamada hesaplar arasındaki ilişkilerin belirtildiği şemalarda zamandan ve yerden tasarrruf elde etmek amacıyla hesaplar açık şeklin sadece üst ve orta çizgisinden oluşan aşagıdaki gibi bir T simgesi ile gösterilir.
HESAPLARA İLŞKİN TERİMLER:
Hesaplar ile mali nitelikli işlemlerin hesaplara kaydedilmesi ve izlenmesine ilişkin şu terimler kullanılır:
1. Hesabın Borç ve Alacak Tarafları:
Hesabın sol tarafına “borç”, sağ tarafına “ alacak “ denir.
2. Borçlandırmak, Alacaklandırmak:
Hesaplar arasında ayrım yapmaksızın, herhangi bir hesabın sol tarafına , kayıt yapma işlemine “hesabı borçlandırmak” ; sağ tarafına kayıt yapma işlemine “hesabı alacaklandırmak” denir.
3. Hesap Açmak:
Bir işlemin yarattığı etkiye göre ilgili hesabın borç yada alacak tarafına ilk kez yazılmasına hesap açmak denir.
4. Hesap Kalanı:
Bir hesabın borç ve alacak taraflarının toplamları arasındaki farka hesap kalanı denir. Borç tarafının toplamının alacak tarafının toplamından fazla olması durumunda “borç kalanından”, alacak tarafının toplamının borç tarafının toplamından fazla olması durumunda “alacak kalanı” ndan söz edilir.
5. Hesabın Kapalı Olması:
Hesap kalan vermez ise, yani borç ve alacak toplamları birbirine eşit olduğunda “hesap kapanmıştır” veya “hesap kapalıdır” şeklinde ifade edilir.
6. Aktif Hesaplar:
Varlıkların izlendiği ve borç kalanı veren hesaplardır. Bilançonun aktifini oluşturan varlık unsurlarına ait hesaplardır.
7. Pasif Hesaplar:
Sermaye ve borçların izlendiği ve alacak kalanı veren hesaplardır. Bilançonun pasifini oluşturan unsurlara ait hesaplardır.
